آمنزیا یا سندم فراموشی و راههای تشخیص آن چیست؟
فراموشی یا یاد زدودگی (Amnesia) به از دست دادن خاطرات مانند حقایق، اطلاعات و تجارب گفته میشود. رسانه ها فراموشی را به عنوان فراموش کردن هویت معرفی میکنند اما در زندگی حقیقی به این شکل نیست. افراد مبتلا به آمنزیا که به آن سندرم فراموشی نیز گفته میشود معمولا می دانند که چه کسی هستند. اما ممکن است در یادگیری اطلاعات جدید و شکل دهی خاطرات تازه مشکل داشته باشند. آمنزیا ممکن است به دلیل آسیب به ناحیه ای از مغز به وجود بیاید که مسئول پردازش حافظه است. به جز یک دوره موقت از دست دادن حافظه که به آن فراموشی عمومی گذرا (Transient Global Amnesia / TGA) گفته میشود، تمامی انواع فراموشی میتواند دائمی باشد.
هیچ درمان خاصی برای آمنزیا وجود ندارد اما درمان میتواند علت اصلی ایجاد علائم را نشانه بگیرد. همچنین نکاتی برای کمک به تقویت حافظه و دریافت حمایت وجود دارد که میتواند به افراد مبتلا به فراموشی و خانواده هایشان کمک کند.
آمنزیا یا فراموشی چه علائمی دارد؟
فراموشی دو ویژگی اصلی دارد:
- مشکل در یادگیری اطلاعات جدید
- مشکل در یادآوری وقایع گذشته و اطلاعات آشنای قبلی
پیشنهاد میکنیم انجام دهید: تست آنلاین افسردگی بک
افراد مبتلا به آمنزیا معمولا چه مشکلی دارند؟
اغلب افراد مبتلا به فراموشی، در حافظه کوتاه مدت خود دارای مشکل هستند. به همین علت نمی توانند اطلاعات جدید را به یاد بسپارند. بنابراین خاطرات جدید اغلب گم می شود اما خاطرات قدیمی تر ممکن است همچنان در حافظه باشند. به عنوان مثال: ممکن است بیمار آمنزیا، نام مدارس ابتدایی خود را به یاد بیاورد، خاطرات دوران کودکی خود را بازگو کند. اما نتواند بگوید برای شام چه خورده است و یا برای آخر هفته چه کار کرده است.
توجه داشته باشید از دست دادن حافظه بر هوش، دانش عمومی، توجه، قضاوت، شخصیت یا هویتتاثیر ندارد. بیمار آمنزیا ممکن است مهارت هایی مانند نواختن گیتار را یاد بگیرد و یا حتی بفهمد که اختلال حافظه دارد. همچنین توجه داشته باشید که فراموشی همان زوال عقل نیست. زوال عقل موجب از دست دادن حافظه می شود اما مشکلات دیگری از جمله مشکلات زبان، قضاوت و مهارت های دیداری- فضایی را به وجود می آورد که موجب اختلال در عملکرد روزانه فرد می شود. بسته به علت آمنزیا، علائم دیگری از جمله موارد زیر میتواند در فرد مبتلا مشاهده شود:
- خاطرات دروغین که ساخته ذهن فرد است.
- سردرگمی
دلایل ابتلا به آمنزیا چیست؟
آمنزیا یا فراموشی میتواند به دلیل آسیب ساختارهای مغزی مانند سیستم لیمبیک که مسئول کنترل احساسات و خاطرات است، باشد. همچنین میتواند ناشی از آسیب به تالاموس و یا هیپوکامپ نیز باشد. برخی دیگر از علل احتمالی ابتلا به فراموش شامل موارد زیر می شود:
- سکته
- تشنج
- التهاب مغز که ممکن است به دلیل عفونت با ویروس باشد.
- عدم وجود اکسیژن کافی در مغز که ممکن است در نتیجه حمله قلبی، مسمومیت با مونوکسین کربن رخ دهد.
- سوء مصرف طولانی مدت الکل که منجر به کمبود ویتامین B-1، معروف به تیامین، در بدن میشود.
- تومورهایی در مناطقی از مغز که حافظه را مختل می کنند.
- بیماری آلزایمر و سایر بیماری هایی که موجب تخریب بافت عصبی می شود.
- بعضی داروهای خاص مانند بنزودیازپین ها یا داروهای دیگری که به عنوان آرام بخش مورد استفاده قرار میگیرند.
- صدمه به سر که باعث ضربه مغزی میشود. چه در اثر تصادف اتومبیل یا ورزش می تواند منجر به سردرگمی و مشکلات به خاطر سپردن اطلاعات جدید شود.
فراموشی انواع مختلفی دارد یکی از انواع نادر آن، فراموشی تجزیه ای است. این نوع از بیماری آمنزیا ناشی از شوک عاطفی یا ضربه است و می تواند ناشی از قربانی شدن در یک جنایت خشونت آمیز یا انواع دیگری از تجارت آسیب زا باشد. در این اختلال، افراد ممکن است خاطرات شخصی و اطلاعات زندگی خود را از دست بدهند.
آمنزیا چه عوامل خطری دارد؟
عوامل خطر، عواملی هستند که به تنهایی موجب ابتلا به اختلال نمی شود اما احتمال ابتلا به اختلال را افزایش می دهند. عوامل خطر ابتلا به آمنزیا شامل موارد زیر است:
- جراحی مغز، آسیب سر یا ضربه
- سکته
- سو مصرف الکل
- تشنج
فراموشی چه عوارضی دارد؟
فراموشی از نظر شدت و دامنه متفاوت است. اما حتی اگر آمنزیا خفیف باشد، بر کیفیت زندگی و فعالیتهای روزمره تاثیر میگذارد و ممکن است موجب ایجاد اختلال در محل کار، مدرسه و اجتماع شود.
چگونه از ابتلا به فراموشی جلوگیری کنیم؟
آسیب به مغز می تواند علت اصلی فراموشی باشد. مهم است که اقداماتی را برای به حداقل رساندن احتمال آسیب مغزی انجام داد:
- کاهش مصرف الکل
- استفاده از کمربند و کلاه ایمنی هنگام استفاده از وسایل حمل و نقل
- درمان سریع عفونت ها پیش از آنکه به مغز سرایت کند.
اگر علائم این اختلال را مشاهده کرده اید، فورا به روانپزشک مراجعه کنید. از دسته علائم این بیماری، سردرد شدید، احساس بی حسی در یک طرف بدن یا ناتوانی در حرکت دادن یک طرف بدن است.
آمنزیا یا فراموشی چگونه تشخیص داده می شود؟
فرد متخصص سعی خواهد کرد تا یک ارزیابی کامل برای تشخیص گذاری این اختلال انجام دهد. چرا که باید نتایج تا حدی دقیق باشد که سایر اختلالات مشابه مانند: بیماری آلزایمر، سایر اشکال زوال عقل، افسردگی یا تومور مغزی را رد کند. برخی از ابزار برای تشخیص فراموشی عبارتند از:
1) بررسی تاریخچه پزشکی
معمولا ارزیابی با گرفتن تاریخچه پزشکی از فرد مبتلا شروع می شود. البته از آنجایی که فرد مبتلا به آمنزیا ممکن است نتواند تمام اطلاعات لازم را ارائه دهد، یکی از اعضای خانواده، دوست یا مراقب دیگری معمولا برخی از اطلاعات را ارائه می دهد. در اینجا فرد متخصص ممکن است درمورد موارد زیر، چندین سوال برای درک بهتر مشکل فرد مبتلا بپرسد:
- مشکلات حافظه از چه زمانی شروع شد و چگونه پیشرفت کرد؟
- چه عواملی باعث ایجاد مشکلات حافظه شد؟ مانند: ضربه به سر، سکته مغزی یا جراحی
- آیا سابقه خانوادگی، به ویژه بیماری های عصبی وجود دارد؟
- آیا فرد مبتلا مواد مخدر و الکل مصرف می کند؟
- نوع از دست دادن حافظه و اینکه اخیرا به وجود آمده است یا مدت طولانی از ابتلا به آن می گذرد.
- علائم دیگر مانند سردرگمی، مشکلات زبانی، تغییرات شخصیتی یا عدم توانایی در انجام مراقبت از خود.
- سابقه تشنج، سردرد، افسردگی یا سرطان.
2) معاینه فیزیکی (جسمانی)
معاینه جسمانی، یک معاینه عصبی است که در آن بازتاب ها (رفلکس ها)، تعادل و عملکرد حسی فرد مورد معاینه قرار می گیرد.
3) تست های شناختی
تست های شناختی برای آمنزیا مربوط به تفکر، قضاوت و حافظه اخیر و بلند مدت است. برای مثال ممکن است فرد متخصص سوالاتی مانند موارد زیر را بپرسد:
- پایتخت ایران کجاست؟
- امروز چندم است؟
- متولد چه سالی هستید؟
حتی ممکن است از فرد مبتلا خواسته شود فهرستی از کلمات را تکرار کند. این نوع ارزیابی به فرد متخصص کمک می کند تا پی ببرد فراموشی تا چه میزان پیشرفت داشته است و فرد مبتلا چقدر بینش دارد.
4) تست های تشخیصی
تست های تشخیصی برای آمنزیا شامل:
- تصویربرداری از مغز مانند MRI و سی تی اسکن برای بررسی آسیب به مغز
- آزمایش خون برای بررسی عفونت، کمبودهای تغذیه ای یا سایر مسائل.
- الکتروانسفالوگرام (EEG) برای بررسی وجود تشنج.
آمنزیا چگونه درمان می شود؟
در درمان فراموشی یا آمنزیا، تلاش برای کمک به جبران مشکلات حافظه است. از رایج ترین درمانهای این اختلال، میتوان به کاردرمانی و دارو درمانی اشاره کرد:
- کار درمانی: در این روش درمانی، تلاش برای یادگیری اطلاعات جدید است. همچنین این درمان ممکن است شامل آموزش راهبردهایی برای سازماندهی اطلاعات، به خاطر سپردن آسان تر و درک بهتر مسائل باشد.
- داروها یا مکملها: در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان بیشتر انواع فراموشی در دسترس نیست. اگر بیماری آلزایمر علت فراموشی باشد، درمان با داروهایی به نام مهارکننده های کولین استراز می تواند به رفع علائم کمک کند.
منبع: britannica.com