آنهدونیا چیست؟ نحوه تشخیص و درمان آن چگونه است؟
شاید شما هم روزهایی را تجربه کرده‌اید که هیچ چیزی نمی‌تواند شما را شاد کند. اگر این احساس بیشتر از یک روز ادامه پیدا کند، ممکن است نشانه‌ای از آنهدونیا باشد. «سارا» روزگاری عاشق موسیقی بود. هر روز با صدای پیانوی موردعلاقه‌اش بیدار می‌شد و شبها با ترانه‌های قدیمی آرامش می‌گرفت. اما اکنون، هیچ‌چیز برایش لذت بخش نیست. موسیقی، جمع دوستان و حتی خاطرات شیرین کودکی، هیچ‌کدام نمی‌توانند به او آرامش بدهند. این دقیقا همان حالتی است که روان‌شناسان به آن آنهدونیا می‌گویند؛ نوعی ناتوانی در احساس لذت که زندگی را به یک سیاه چاله عاطفی تبدیل می‌کند.
آنهدونیا می‌تواند در رفتارهای روزمره ما پنهان شود. اگر شما یا فردی که در نزدیکی خود می‌شناسید، احساس بی‌حسی عاطفی دارد، از فعالیت‌های لذت بخش قبلی خود دوری می‌کند یا در روابط اجتماعی بی‌تفاوت به نظر می‌رسد، ممکن است هر دو دچار آنهدونیا باشید. این اختلال، که معمولاً با افسردگی یا اضطراب همراه است، می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه با 3 جدول آشنایی کامل با آنهدونیا را برای شما خلاصه کرده ام.
آنهدونیا چیست؟
شاید شما هم تاکنون در موقعیت‌هایی بوده‌اید که به نظر می‌رسد هیچ چیز لذت‌بخش نیست. کارهایی که قبلاً بسیار مورد علاقه‌تان بود، حالا به طرز عجیبی بی‌معنی شده‌اند. این وضعیت می‌تواند به اختلال آنهدونیا اشاره داشته باشد. آنهدونیا به معنای ناتوانی در تجربه لذت از فعالیت‌ها و تجربیاتی است که معمولاً برای فرد لذت بخش بوده‌اند.
این اختلال اغلب با افسردگی، اضطراب و مشکلات روانی دیگر در ارتباط است، اما می‌تواند به صورت مستقل نیز بروز پیدا کند. بیایید ببینیم چرا و چگونه مغز ما قادر به احساس لذت نیست و چه عواملی باعث ایجاد این اختلال می‌شوند.
انواع آنهدونیا و نشانه‌های رایج آن
| نوع آنهدونیا | نشانه‌ها | مثال‌ها |
|---|---|---|
| آنهدونیا اجتماعی | لذت نبردن از ارتباطات اجتماعی و روابط انسانی | حتی ملاقات با دوستان و خانواده دیگر برات هیجان‌انگیز نیست. |
| آنهدونیا جسمی | ناتوانی در لذت بردن از تجربیات فیزیکی مانند غذا و لمس | غذای مورد علاقه‌ات بی‌مزه شده و لذت از لمس یا ورزش هم کاهش یافته. |
| آنهدونیا خلاقانه | ناتوانی در لذت بردن از هنر، موسیقی یا خلاقیت | علاقه‌مندی به نقاشی یا نوشتن که حالا هیچ لذتی برای شما ندارد. |
علل آنهدونیا
اگر این احساسات برایتان آشنا هستند، باید بدانید که ممکن است علت آنهدونیا به عواملی خاص برگردد. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. به عنوان مثال، به یاد دارم که یکی از دوستانم می‌گفت بعد از یک تجربه تلخ در زندگی، دیگر نتواست از چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می‌برد، لذت ببرد. این یک نمونه از تاثیرات ترومای عاطفی است که ممکن است منجر به آنهدونیا شود. حالا بیایید با هم نگاهی دقیق‌تر به علل این اختلال بیندازیم:
اختلالات شیمیایی مغز:
آنهدونیا به‌طور مستقیم با سیستم پاداش مغز و سطح دوپامین ارتباط دارد. اگر این سیستم دچار اختلال شود، فرد قادر به احساس لذت نخواهد بود.
افسردگی:
افسردگی یکی از علل شایع آنهدونیا است. افرادی که افسرده هستند، اغلب از فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند، دیگر لذت نمی‌برند.
ترومای عاطفی یا PTSD:
تروماهای حل‌نشده و تجربیات ناخوشایند می‌توانند احساس بی‌لذتی را به وجود آورند. همان‌طور که در زندگی خودم تجربه کرده‌ام، این احساس گاهی از موقعیت‌های استرس‌زا و رویدادهای سخت به وجود می‌آید.
زندگی دیجیتال بیش از حد:
دنیای دیجیتال امروز می‌تواند به طور مداوم مغز را تحریک کند و در نتیجه، توانایی لذت بردن از تجربیات واقعی و ساده را کاهش دهد. از اختلالات خیلی جدید 2025 می توان به دو اختلال جدید و بسیار خاص تماس مجازی و اختلال خود نمایی آنلاین اشاره کرد.
علل اصلی آنهدونیا و تاثیرات آن
| علت آنهدونیا | تاثیرات روانی | توضیحات بیشتر |
|---|---|---|
| اختلالات شیمیایی مغز | کاهش احساس لذت، انگیزه کم | نوسانات شیمیایی مغز، به ویژه در سیستم دوپامین، موجب کاهش توانایی لذت‌بردن می‌شود. |
| افسردگی و اضطراب | افکار منفی، احساس خالی بودن | افسردگی می‌تواند همراه با آنهدونیا باشد و شخص را از لذت بردن از زندگی منع کند. |
| تروماهای عاطفی | احساس بی‌مفهومی، جدایی از دنیای واقعی | تروما می‌تواند به تجربه‌های منفی و افکار اختلال‌آور منجر شود که احساس بی‌لذتی را تشدید می‌کند. |
این جدول علل اصلی آنهدونیا، به شما کمک می کند که موارد را با سیو کردن آن به راحتی به خاطر بسپارید یا حتی بعدا یکی از دوستان شما که ممکن است در این شرایط باشد نشان دهید و به او کمک کنید.
انواع آنهدونیا
در این بخش، انواع مختلف آنهدونیا (anhedonia) و تأثیرات آن بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد بررسی خواهد شد. این اختلال روانی می‌تواند در زمینه‌های مختلف از جمله تجربه‌های فیزیکی، اجتماعی و روابط فردی بروز کند.
آنهدونیا فیزیکی
در این نوع آنهدونیا، فرد قادر به لذت بردن از تجربیات حسی نیست. برای مثال، یک در آغوش گرفتن که معمولاً برای شما حس آرامش و امنیت می‌آورد، ممکن است باعث احساس پوچی و سردرگمی شود. حتی غذاهای مورد علاقه شما طعم خنثایی پیدا می‌کنند. این اختلال می‌تواند تا جایی پیش برود که رابطه جنسی نیز جذابیت و لذت خود را از دست بدهد.
آنهدونیا اجتماعی
این نوع آنهدونیا فرد را از ارتباطات اجتماعی دور می‌کند. ممکن است احساس کنید که نمی‌خواهید وقت خود را با دیگران سپری کنید یا به اجتماعات بپیوندید. روابط اجتماعی به نظر شما بی‌معنی و بدون لذت تبدیل می‌شود.
آنهدونیا روابط
در این نوع، تعاملات با دوستان و خانواده به چالش کشیده می‌شود. سیستم پاداش مغز که مسئول احساس لذت است، دیگر به درستی کار نمی‌کند. این موضوع باعث می‌شود که فرد از گذراندن وقت با دیگران انگیزه‌ای نداشته باشد. ممکن است دعوت‌ها را رد کند و از رویدادهایی مانند کنسرت‌ها، مهمانی‌ها، یا حتی گردهمایی‌های دوستانه اجتناب کند. در این حالت، فرد قادر به تجسم لذت از این تجربیات نیست و از آنها فاصله می‌گیرد.
درمان آنهدونیا: چطور می‌توان از آن رهایی یافت؟
خوشبختانه، آنهدونیا قابل درمان است. افرادی که به این اختلال دچار هستند، می‌توانند با استفاده از روش‌های مختلف به بهبود وضعیت خود دست یابند. به‌عنوان مثال، در یکی از جلسات مشاوره‌ای که داشتم، فردی به من گفت که بعد از شروع درمان DBT، توانسته است کمی از احساس بی‌لذتی رهایی یابد. در ادامه، با هم بررسی می‌کنیم که چه درمان‌هایی می‌توانند کمک‌کننده باشند.
1. درمان‌های روانشناختی
من بهزاد متین در کنار شما هستم با استفاده از تکنیکهای بسیار عالی رفتار درمانی دیالکتیکی
- DBT (درمان دیالکتیک-رفتاری): این روش به افراد کمک می‌کند تا احساسات متناقض خود را بپذیرند و از مهارت‌های ذهن‌آگاهی برای تغییر رفتارهای منفی استفاده کنند.
- ACT (درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد): تمرکز بر پذیرش احساسات ناخوشایند و تمرکز بر اهداف زندگی می‌تواند فرد را در عبور از چالش‌ها کمک کند.
2. درمان‌های دارویی
- داروهای ضد افسردگی: داروهایی مانند SSRIها می‌توانند به تنظیم سطح دوپامین و سروتونین کمک کنند و به بازیابی احساس لذت کمک کنند.
- داروهای ضد اضطراب: برای افرادی که آنهدونیا به دلیل اضطراب دارند، این داروها می‌توانند مفید باشند.
3. تکنیکهای خودیاری
ورزش و فعالیت بدنی: ورزش می‌تواند به تولید اندورفین و بهبود روحیه کمک کند.
مدیتیشن و ذهن‌آگاهی: تمرین‌های ذهن‌آگاهی به فرد کمک می‌کند تا با حال حاضر ارتباط بهتری برقرار کند و از افکار منفی رها شود.
درمان‌های موثر برای مقابله با آنهدونیا
| روش درمانی | نوع درمان | توضیحات بیشتر |
|---|---|---|
| درمان دیالکتیک-رفتاری (DBT) | درمان روانشناختی | کمک به افراد برای پذیرش احساسات متناقض و استفاده از مهارت‌های ذهن‌آگاهی برای تغییر رفتار. |
| داروهای ضد افسردگی (SSRIs) | درمان دارویی | کمک به تنظیم سطح دوپامین و سروتونین و بازیابی احساس لذت. |
| ورزش و مدیتیشن | تکنیکهای خودیاری | افزایش تولید اندورفین و تقویت سلامت روان از طریق فعالیت بدنی و مدیتیشن. |
علائم آنهدونیا
آنهدونیا می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد تأثیر بگذارد و علائم آن به شکلی واضح در رفتار و احساسات شخص نمایان می‌شود. برخی از این علائم عبارتند از:
دوری از اجتماع:
فرد ممکن است از شرکت در رویدادهای اجتماعی یا ملاقات با دیگران اجتناب کند و تمایل به تنهایی پیدا کند.
عدم برقراری روابط جدید یا انصراف از روابط قبلی:
فرد از شروع یا ادامه روابط جدید با دیگران خودداری می‌کند و حتی روابط موجود را ترک می‌کند.
احساسات منفی نسبت به خود و دیگران:
احساس بی‌ارزشی و ناامیدی نسبت به خود و دیگران از علائم رایج آنهدونیا است.
کاهش ابراز عواطف:
فرد ممکن است در ابراز عواطف خود، چه به صورت کلامی و چه غیرکلامی، دچار مشکل شود.
مشکل در سازگاری با شرایط اجتماعی:
فرد نمی‌تواند به راحتی با شرایط اجتماعی جدید تطابق پیدا کند و احساس بیگانگی می‌کند.
تمایل به نشان دادن احساسات جعلی:
ممکن است فرد احساسات خود را به‌طور مصنوعی نشان دهد، مانند تظاهر به خوشحالی در موقعیت‌های اجتماعی مانند عروسی دوستان.
از دست دادن میل جنسی یا عدم علاقه به صمیمیت جسمی:
فرد ممکن است به طور کامل از میل به برقراری رابطه جنسی یا هر نوع صمیمیت جسمی دست بکشد.
مشکلات جسمی مداوم:
بیماری‌های مکرر و مشکلات جسمی که ناشی از استرس‌های روانی و عاطفی هستند، می‌توانند نشانه‌ای از آنهدونیا باشند.
بی‌لذتی در فعالیت‌های بدنی:
فرد از انجام فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند، مانند ورزش یا رقص، بی‌انگیزه می‌شود.
فقدان لذت از موسیقی و هنر:
علاقه به هنر، موسیقی یا دیگر فعالیت‌های خلاقانه که پیشتر لذت‌بخش بودند، کاهش می‌یابد.
کاهش میل به خواب:
فرد ممکن است دچار مشکلات خواب شود یا به دلیل احساسات منفی، میل به استراحت یا خواب را از دست بدهد.
سوالات متداول
1. آیا آنهدونیا همیشه ناشی از افسردگی است؟
نه، آنهدونیا می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تروماهای عاطفی، اضطراب یا استفاده طولانی‌مدت از دستگاه‌های دیجیتال نیز ایجاد شود. هرچند افسردگی یکی از دلایل شایع آن است.
2. آیا آنهدونیا قابل درمان است؟
بله، آنهدونیا قابل درمان است. درمان‌های روانشناختی مانند DBT، داروهای ضد افسردگی و تغییرات در سبک زندگی می‌توانند به بهبود آن کمک کنند.
3. چگونه می‌توانم تشخیص دهم که دچار آنهدونیا هستم؟
اگر احساس می‌کنید که لذت بردن از زندگی برایتان سخت شده و این حالت بیشتر از چند هفته طول کشیده، ممکن است دچار آنهدونیا باشید. در این صورت، مشاوره و ارزیابی دقیق‌تر توسط یک روانشناس یا روانپزشک مفید خواهد بود.
4. آیا آنهدونیا فقط در بزرگسالان دیده می‌شود؟
نه، آنهدونیا می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. حتی کودکان و نوجوانان نیز ممکن است دچار این اختلال شوند، به‌ویژه اگر در معرض استرس‌های روانی یا محیطی باشند.
نتیجه‌گیری
آنهدونیا یک اختلال پیچیده است که می‌تواند از عوامل مختلف اعم از شیمیایی، روانی و محیطی نشأت گیرد. با این حال، این اختلال قابل درمان است و با درمان مناسب می‌توان از آن عبور کرد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید دچار این اختلال هستید، به یاد داشته باشید که تنها نیستید و راه‌های زیادی برای بازیابی لذت و انگیزه وجود دارد.
منبع: psych.ox.ac.uk
من خیلی از این علائم رو دارم و خیلی وقته از همه فاصله گرفتم واقعا درحال فرار از همه هستم و هیچ چیزی خوشحالم نمیکنه خانوادم خیلی بهم محبت میکنن ولی اصلا حتی مقطعی هم خوشحال نمیشم لطفا کمکم کنید
دوست دارم بمیرم، جوری ک انگار از قبل نبودن تا کسی ی موقع ناراحت نشه
دقیقامنم همینطورم هیچ لذتی حتی ازاتفاقات خوب وخوشایندندارم درست مثل نظرمهدی فقط دلم میخواد بامردنم دیگران ناراحت نشن فقط همین وبس چون زندگی برام پوچ شده احساس میکنم همه غمگینن
ن مدت‌هاست که احساس میکنم هیچ چیز برایم لذت‌بخش نیست. روزها می‌گذرد و من بدون هیچ هیجانی از آنها عبور میکنم. حتی وقتی کنار کسانی که دوستشان دارم می‌روم یا در جمع دوستانم هستم، نمی‌توانم آن احساس خوشحالی و آرامشی که قبلاً تجربه می‌کردم را پیدا کنم. وقتی دست در دست کسی می‌زنم، یا حتی در آغوش کسی که برایش عزیزم، هیچ حسی ندارم. غذاهایی که همیشه عاشقشان بودم، حالا هیچ طعمی ندارند. خاطرات قدیمی هم دیگر برایم رنگ و بویی ندارند. زمانی که می‌رقصیدم یا موسیقی گوش می‌کردم، به دنیای دیگری می‌رفتم، اما حالا حتی این‌ها هم برایم بی‌روح شده‌اند. احساس میکنم در دنیایی تاریک و بی‌لذت زندگی میکنم که نمی‌توانم از آن بیرون بیایم. گاهی حتی به خودم شک میکنم، آیا من همان فردی هستم که همیشه شاد و پرانرژی بود؟ چرا هیچ‌چیز نمی‌تواند من را خوشحال کند؟ تمام لحظات شاد و لذت‌بخش به نظر بی‌معنی می‌آیند و من در جستجوی چیزی هستم که هیچ‌وقت نمی‌یابم. این احساس گاهی مرا ناامید می‌کند و نمی‌دانم چه زمانی از این وضعیت رهایی پیدا خواهم کرد.
این مقاله خیلی به من کمک کرد تا بفهمم چرا هیچ‌وقت از چیزهایی که قبلاً دوست داشتم لذت نمی‌برم. همیشه فکر می‌کردم شاید من مشکلی دارم یا خیلی حساس هستم، اما وقتی خوندم، فهمیدم که این احساسات ممکنه به خاطر آنهدونیا باشه. اینکه هیچ‌چیز برام جذاب نیست و حتی وقتی با دوستانم هم هستم، احساس تنهایی میکنم، خیلی اذیتم می‌کنه. الآن که این مقاله رو خوندم، می‌فهمم که این یه مشکل واقعی هست و باید بهش توجه کنم.