اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده (C-PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده یا C-PTSD، نوعی اختلال روانی است که در اثر مواجهه‌ی طولانی‌مدت با موقعیت‌های تروماتیک مانند سوءاستفاده‌ی مزمن، جنگ، خشونت خانوادگی یا زندان طولانی‌مدت ایجاد می‌شود. این اختلال با علائم گسترده‌تر و عمیق‌تری نسبت به PTSD معمولی همراه است و تأثیرات طولانی‌مدتی بر زندگی فرد دارد.
اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده (C-PTSD) چیست؟
C-PTSD نوعی اختلال روانی مزمن است که در افرادی که مدت طولانی در معرض استرس شدید یا آسیب روانی قرار گرفته‌اند، شکل می‌گیرد. این اختلال می‌تواند بر احساسات، رفتارها، تصویر ذهنی فرد از خود و روابط اجتماعی او تاثیر منفی بگذارد.
علائم اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده
علائم عاطفی و روانی
- احساس خشم یا غم شدید و پایدار
- احساس شرم یا گناه شدید
- اضطراب مزمن یا ترس مداوم
- ناتوانی در اعتماد به دیگران
علائم شناختی
- افکار منفی نسبت به خود یا دیگران
- احساس بی‌ارزشی یا بی‌کفایتی
- مشکلات حافظه یا تمرکز
علائم رفتاری
- اجتناب از موقعیت‌های خاص
- رفتارهای خودآزاردهنده یا خودتخریبی
- اختلال در تنظیم هیجانات
تفاوت PTSD و C-PTSD
در حالی که PTSD ممکن است در اثر یک رویداد واحد مانند تصادف یا حمله ایجاد شود، C-PTSD معمولاً در اثر قرارگیری مداوم در معرض ترومای مزمن بوجود می‌آید. افراد مبتلا به C-PTSD اغلب مشکلات عمیق‌تری در روابط اجتماعی و تنظیم هیجانات نسبت به مبتلایان به PTSD دارند.
| ویژگی‌ها | PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) | C-PTSD (اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده) |
|---|---|---|
| نوع آسیب | حادثه‌ای واحد و ناگهانی | آسیب مزمن و تکرارشونده |
| مدت تماس با تراما | کوتاه‌مدت | بلندمدت |
| علائم اصلی | فلش‌بک، اجتناب، بی‌خوابی | علائم PTSD + اختلال در خودپنداره و روابط |
| تأثیر بر روابط اجتماعی | ممکن است دچار مشکل شود | اغلب دچار اختلال شدید در روابط بین‌فردی |
| درمان پیشنهادی | CBT، EMDR | درمان ترکیبی بلندمدت + حمایت اجتماعی |
دلایل ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده
- مواجهه طولانی‌مدت با آسیب
- سوءاستفاده‌ی جسمی یا جنسی مزمن
- زندگی در مناطق جنگی یا تحت اشغال
- زندگی طولانی در محیط‌های پرخشونت یا زندان
- فقدان حمایت اجتماعی
- نبود یک شبکه حمایتی قوی پس از آسیب‌ها
- آسیب‌های دوران کودکی
- بی‌توجهی یا سوءاستفاده در کودکی
پیشنهاد میکنیم بخوانید: کدام اختلالات روانی با هم ارتباط دارند؟
عوارض احتمالی اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده
- افسردگی مزمن
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
- مشکلات جسمانی مانند سردردهای مزمن یا بیماری‌های قلبی
- اختلالات اضطرابی دیگر مانند حملات پانیک یا فوبیا
- راه‌های درمان اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده
چگونه به افراد مبتلا به C-PTSD کمک کنیم؟
اگر در اطراف خود فردی با اختلال C-PTSD دارید، حمایت شما می‌تواند نقش بسیار مهمی در روند بهبودی او ایفا کند. درک شرایط روانی او، صبر و ایجاد یک محیط امن و حمایتی، از کلیدهای اصلی کمک مؤثر هستند.
راهکارهای عملی برای حمایت
- آموزش ببینید: با خواندن مطالب معتبر درباره C-PTSD، بهتر می‌توانید احساسات و رفتارهای او را درک کنید و از قضاوت یا سوءبرداشت پرهیز نمایید.
- شنونده فعال باشید: اجازه دهید او بدون ترس از قضاوت، احساساتش را بیان کند. گاهی فقط شنیدن با دقت و همدلی می‌تواند تأثیرگذار باشد.
- مرزهای سالم ایجاد کنید: در حمایت از دیگران، مراقبت از سلامت روان خود را فراموش نکنید. مرزهای مشخص به هر دو طرف کمک می‌کند.
- او را به درمان تشویق کنید: بدون فشار و قضاوت، او را ترغیب کنید که از خدمات روان‌درمانی یا روانپزشکی استفاده کند.
- از رفتارهای تحریک‌کننده پرهیز کنید: برخی کلمات، حرکات یا موقعیت‌ها می‌توانند یادآور آسیب‌های قبلی باشند. سعی کنید محیطی امن، آرام و بدون تنش ایجاد کنید.
- حمایت پیوسته و صبورانه: درمان C-PTSD فرآیندی زمان‌بر است. حضور مداوم شما می‌تواند حس امنیت و امید را در فرد تقویت کند.
روان‌درمانی
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به تغییر الگوهای فکری منفی.
- درمان مبتنی بر تروما (Trauma-Focused Therapy): تمرکز بر پردازش آسیب‌های گذشته.
- درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT): آموزش مهارت‌های تنظیم احساسات و روابط.
دارودرمانی
استفاده از داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب تحت نظر پزشک.
روش‌های مکمل
- مدیتیشن و تمرین‌های ذهن‌آگاهی
- ورزش منظم
- گروه‌درمانی و حمایت‌های اجتماعی
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر علائم C-PTSD باعث اختلال جدی در زندگی روزمره‌ی شما شده‌اند یا احساس می‌کنید توانایی مدیریت آنها را ندارید، بهتر است هر چه زودتر با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی
اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده (C-PTSD) اختلالی جدی است که می‌تواند زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهد.
اما با درمان مناسب، حمایت اجتماعی و مراقبت از خود، می‌توان به بهبود چشمگیری دست یافت.
سوالات متداول درباره اختلال استرس پس از سانحه‌ی پیچیده
اختلال C-PTSD بیشتر در چه افرادی دیده می‌شود؟
افرادی که مدت طولانی در معرض آسیب روانی شدید یا سوءاستفاده بوده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به C-PTSD قرار دارند.
آیا اختلال C-PTSD قابل درمان است؟
بله، با درمان‌های مناسب روان‌درمانی و در برخی موارد دارودرمانی، بسیاری از افراد می‌توانند علائم خود را به طور قابل توجهی کاهش دهند.
آیا C-PTSD با گذر زمان خودبه‌خود خوب می‌شود؟
در بسیاری از موارد بدون درمان تخصصی، علائم ممکن است پایدار بمانند یا بدتر شوند. درمان حرفه‌ای نقش مهمی در بهبود دارد.
تفاوت بین PTSD و C-PTSD چیست؟
PTSD معمولاً در نتیجه یک حادثه‌ی تروماتیک واحد ایجاد می‌شود، در حالی که C-PTSD ناشی از قرارگیری طولانی‌مدت در معرض ترومای مکرر یا مزمن است.