درمان سوگ عزیزان، مراحل و نحوه درمان آن

بیشتر مردم وقتی چیزی یا شخصی را که برایشان مهم است از دست میدهند، غم و اندوه را تجربه میکنند. اگر این احساسات بر زندگی شما تاثیر میگذارد، ممکن است به دنبال درمان سوگ خود باشید. راه هایی وجود دارد که میتوانید امتحان کنید که ممکن است به شما کمک کند. غم و اندوه یک احساس قوی و گاهی طاقت فرسا برای افراد است. افراد در نتیجه سوگ عزیزان ممکن است احساس بی حسی و دوری از زندگی روزمره پیدا کنند. در حالی که احساس از دست دادن خود را درگیر کرده اند، قادر به انجام وظایف عادی خود نباشند. غم و اندوه واکنش طبیعی به از دست دادن است. اندوه هم یک تجربه جهانی و هم یک تجربه شخصی است.

سوگ، واکنش طبیعی انسان به از دست دادن یک عزیز است. این تجربه می تواند بسیار دشوار و دردناک باشد و هر فردی به شیوه خود با آن مواجه می شود. مراحل سوگ معمولاً شامل پنج مرحله است که توسط الیزابت کوبلر-راس پیشنهاد شده اند. این مراحل عبارتند از:

مراحل سوگ در جهت درمان سوگ

• انکار (Denial): در این مرحله، فرد از پذیرش واقعیت مرگ خودداری می کند و ممکن است احساس کند که این اتفاق واقعاً نیفتاده است. این واکنش معمولاً به عنوان یک مکانیسم دفاعی برای جلوگیری از شوک و اضطراب شدید عمل می کند.
• خشم (Anger): در این مرحله، فرد احساس خشم و بی عدالتی می کند. ممکن است خشم خود را به سوی دیگران، خدا، یا حتی خود فرد متوفی هدایت کند.
• چانه زنی (Bargaining): فرد در این مرحله تلاش می کند تا با خدا یا نیروهای بالاتر مذاکره کند و به نوعی با خود می گوید که اگر یک سری اعمال را انجام دهد، ممکن است بتواند وضعیت را تغییر دهد یا درد را کاهش دهد.
• افسردگی (Depression): این مرحله با احساسات عمیق غم، ناامیدی و افسردگی همراه است. فرد ممکن است احساس کند که دنیا برای او تمام شده و هیچ چیز نمی تواند او را خوشحال کند.
• پذیرش (Acceptance): در نهایت، فرد به پذیرش واقعیت مرگ و از دست دادن می رسد. این به معنای فراموش کردن یا عدم تجربه درد نیست، بلکه به معنای یادگیری زندگی با این واقعیت جدید است.

نحوه درمان سوگ

درمان سوگ شامل روش ها و تکنیک های مختلفی است که به فرد کمک می کنند تا با از دست دادن عزیزش کنار بیاید. برخی از این روش ها عبارتند از:

• حمایت اجتماعی: داشتن حمایت از سوی خانواده، دوستان و جامعه می تواند بسیار موثر باشد. صحبت کردن درباره احساسات و خاطرات می تواند به کاهش درد کمک کند.
• مشاوره و درمان روان شناختی: مشاوران و روان شناسان می توانند به فرد کمک کنند تا احساسات خود را پردازش کرده و راه های سازگاری با از دست دادن را پیدا کند.
• گروه های حمایتی: شرکت در گروه های حمایتی می تواند به فرد کمک کند تا با دیگرانی که تجربه مشابهی داشته اند ارتباط برقرار کند و از تجربیات و حمایت آن ها بهره مند شود.
• فعالیت های یادبود: انجام فعالیت هایی مانند برگزاری مراسم یادبود، نوشتن نامه به فرد متوفی یا ایجاد یک آلبوم خاطرات می تواند به فرایند سوگ کمک کند.
• مراقبت از خود: حفظ سلامتی جسمانی و روانی از طریق تغذیه مناسب، ورزش، خواب کافی و پرداختن به فعالیت های مورد علاقه می تواند به فرد در این دوران کمک کند.
• مراجعه به روانشناس: در مواردی که فرد نمی تواند با احساسات خود کنار بیاید و علائم افسردگی شدید یا اضطراب را تجربه می کند، ممکن است نیاز به داروها و مداخلات روانشناختی باشد.

نتیجه گیری

سوگ یک فرآیند طبیعی و لازم است که هر فردی ممکن است در زندگی خود تجربه کند. مهم است که فرد زمان لازم را برای پردازش احساسات خود داشته باشد و از منابع حمایتی موجود استفاده کند تا بتواند به تدریج با از دست دادن عزیز خود کنار بیاید.

سوگ چه مراحلی دارد؟

در سال 1969، یک روانپزشک سوئیسی - آمریکایی به نام الیزابت کوبلر راس در کتاب خود «درباره مرگ و مردن» نوشت که سوگ را میتوان به پنج مرحله تقسیم کرد. مشاهدات او ناشی از سال ها کار با افراد بیمار لاعلاج بود. با این حال، این مدل لزوما تجربه یک فرد را منعکس نمیکنند، زیرا احساسات تمایل به آمدن و رفتن دارند. ممکن است مرحله ای را از تجربه نکنید و یا بعدا به مرحله ای باز گردید و این کاملا طبیعی است. در ابتدا این مدل برای افرادی که فردی را از دست داده بودند ابداع شد، اما در حال حاضر این مراحل سوگ برای سایر تجربیات همراه با از دست دادن نیز اقتباس شده است. به گفته کوبلر راس پنج مرحله غم و اندوه عبارتند از:

مرحله 1: انکار

سوگ یک احساس طاقت فرسا است. بنابراین طبیعی است که واکنش اولیه ما به احساسات شدید و اغلب ناگهانی تظاهر به عدم وقوع از دست دادن یا تغییر باشد. انکار اتفاق، به فرد فرصت میدهد تا به تدریج اتفاقات را تحلیل کرده و شروع به پردازش آن کند. همانطور که فرد از مرحله انکار خارج میشود، احساساتی که پنهان کرده است شروع به افزایش میکنند و با اندوه زیادی که انکار شده بود مواجهه خواهد شد. این نیز بخشی از سفر غم و اندوه است، اما میتواند دشوار باشد.

نمونه ای از مرحله انکار: او نرفته است. او هر لحظه ممکن است برگردد.

مرحله 2: عصبانیت

خشم یک اثر پنهان است. خشم بسیاری از احساسات و دردهایی را که حمل میکنید پنهان میکند. ممکن است خشم خود را در احساساتی مانند تلخی یا رنجش بپوشاند. ممکن است خشم یا عصبانیت واضح نباشد.

نمونه ایی از مرحله خشم: اگر او بیشتر از خودش مراقبت میکرد، این اتفاق نمی افتاد.

مرحله 3: چانه زنی

در هنگام اندوه، ممکن است احساس آسیب پذیری و درماندگی کنید. در این مرحله از غم و اندوه، ممکن است بسیاری از جملات "چه میشود اگر" و "اگر فقط" بسازید. چانه زنی خط دفاعی در برابر احساسات غم و اندوه است. این به شما کمک میکند تا غم، سردرگمی یا آسیب را به تعویق بیندازید.

نمونه هایی از مرحله چانه زنی: اگر آن شب با او تماس میگرفتم، او نمیرفت.

مرحله 4: افسردگی

در حالی که عصبانیت و چانه زنی میتواند بسیار فعال باشد، افسردگی ممکن است مانند مرحله ای آرام از غم و اندوه باشد. در مراحل اولیه از دست دادن، ممکن است از احساسات فرار کنید و سعی کنید یک قدم جلوتر از آنها بمانید. با این حال، در این مرحله، ممکن است بتوانید آنها را در آغوش بگیرید و به شیوه ای سالم تر از آنها کار کنید. همچنین ممکن است تصمیم بگیرید که خود را از دیگران جدا کنید تا به طور کامل با این اتفاق کنار بیایید.

با این حال، این بدان معنا نیست که افسردگی آسان یا به خوبی تعریف شده است. مانند سایر مراحل غم و اندوه، افسردگی نیز میتواند دشوار باشد. ممکن است احساس سنگینی و گیجی کنید. افسردگی ممکن است بخش اجتناب ناپذیر هر سوگی باشد. با این حال، اگر احساس میکنید نمیتوانید از این مرحله غم و اندوه عبور کنید، میتوانید با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. یک درمانگر میتواند به شما کمک کند تا این دوره از سوگ را پشت سر بگذارید.

نمونه ایی از مرحله افسردگی: من بدون او چه هستم؟

مرحله 5: پذیرش

پذیرش لزوما مرحله شادی یا نشاط آور غم نیست. این بدان معنا نیست که شما غم یا از دست دادن را پشت سر گذاشته اید. با این حال، به این معنی است که شما آن را پذیرفته اید و متوجه شده اید که اکنون در زندگی خود چه معنایی دارد. ممکن است در این مرحله احساس بسیار متفاوتی داشته باشید. این کاملا قابل انتظار است. شما یک تغییر اساسی در زندگی خود داشته اید، و این احساس شما را نسبت به خیلی چیزها تغییر میدهد. به پذیرش به عنوان راهی نگاه کنید تا ببینید که ممکن است روزهای خوب بیشتر از روزهای بد باشد. ممکن است هنوز بد باشد و این اشکالی ندارد.

نمونه ایی از مرحله پذیرش: خیلی خوشبختم که سالهای فوق العاده زیادی را با او گذراندم و او همیشه در خاطرات من خواهد ماند.

سوگ، اندوه و از دست دادن عزیزان چگونه درمان میشود؟

• صحبت کنید. در مورد مرگ عزیزتان با دوستان خود صحبت کنید تا به شما کمک کند تا بفهمید چه اتفاقی افتاده و دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را به خاطر بسپارید. اجتناب تنها میتواند منجر به انزوا شود و روند بهبودی را مختل کند.
• احساسات خود را بپذیرید. ممکن است طیف وسیعی از احساسات از غم، عصبانیت یا حتی خستگی را تجربه کنید. همه این احساسات طبیعی هستند و مهم است که تشخیص دهید چه زمانی چنین احساسی دارید. اگر احساس میکنید در این احساسات گیر کرده اید یا تحت تاثیر قرار گرفته اید، ممکن است مفید باشد که با یک روانشناس یا سایر متخصصان سلامت روان صحبت کنید که میتواند به شما کمک کند تا با احساسات خود کنار بیایید و راه هایی برای بازگشت به مسیر درست را پیدا کنید.
• مراقب خود و خانوادتان باشید. خوردن غذاهای سالم، ورزش و خواب کافی میتواند به سلامت جسمی و روحی شما کمک کند. روند سوگواری میتواند بر بدن فرد تأثیر بگذارد. اطمینان حاصل کنید که خانوادتان نیز سبک زندگی سالمی را پیش گرفته اند.
• به دیگران کمک کنید تا با این فقدان کنار بیایند. گذراندن وقت با عزیزان متوفی میتواند به همه کمک کند تا با آن کنار بیایند. خواه به اشتراک گذاری داستان یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه عزیزانتان باشد. این تلاش های کوچک میتواند برای برخی تفاوت بزرگی ایجاد کند. کمک به دیگران این مزیت را دارد که باعث میشود شما نیز احساس بهتری داشته باشید.

بطور کلی کارشناسان به کسانی که سوگوار هستند توصیه میکنند متوجه شوند که نمیتوانند این روند را کنترل کنند و برای مراحل مختلف اندوه آماده شوند. درک اینکه چرا آنها رنج میبرند میتواند کمک کند. همانطور که صحبت با دیگران و تلاش برای حل مسائلی که باعث درد عاطفی قابل توجهی میشود، مانند احساس گناه برای مرگ یکی از عزیزان میتواند کمک کند. اگر در مورد طبیعی بودن روند سوگواری خود مطمئن نیستید، با متخصص سلامت روان مشورت کنید.

انواع سوگ

سوگ می تواند در انواع مختلف و به دلایل گوناگونی رخ دهد. هر نوع سوگ دارای ویژگی ها و چالش های خاص خود است. در ادامه به انواع مختلف سوگ پرداخته شده است:

1. سوگ عادی (Normal Grief)

این نوع سوگ واکنش طبیعی به از دست دادن یک عزیز است و شامل مراحل پنج گانه سوگ (انکار، خشم، چانه زنی، افسردگی، و پذیرش) می شود. فرد به مرور زمان به وضعیت جدید خود عادت می کند و یاد می گیرد چگونه با فقدان کنار بیاید.

2. سوگ پیچیده (Complicated Grief)

این نوع سوگ زمانی رخ می دهد که فرد نمی تواند پس از مدت طولانی از دست دادن عزیزش عبور کند و همچنان به طور مداوم درگیر احساسات شدید غم و اندوه است. این نوع سوگ ممکن است نیاز به درمان حرفه ای داشته باشد.

3. سوگ پیش بینی شده (Anticipatory Grief)

این نوع سوگ قبل از وقوع واقعی فقدان اتفاق می افتد. مثلاً، وقتی یک عزیز مبتلا به بیماری لاعلاج است و فرد شروع به سوگواری پیش از مرگ واقعی او می کند. این نوع سوگ می تواند به فرد کمک کند تا به تدریج با فقدان آینده کنار بیاید.

4. سوگ بی صدا (Disenfranchised Grief)

این نوع سوگ زمانی رخ می دهد که از دست دادن توسط جامعه یا فرهنگ به رسمیت شناخته نمی شود. مثلاً، از دست دادن یک حیوان خانگی، یا سوگواری برای یک رابطه عشقی پایان یافته.

5. سوگ نمادین (Symbolic Grief)

این نوع سوگ به دلیل از دست دادن چیزی که نمایانگر ارزش یا معنا است، رخ می دهد. مثلاً، از دست دادن شغل، خانه یا یک موقعیت مهم در زندگی.

6. سوگ کودکان (Children's Grief)

کودکان به شیوه های متفاوتی نسبت به بزرگسالان با سوگ برخورد می کنند. آن ها ممکن است به دلیل سن و مراحل رشدشان نتوانند به خوبی احساسات خود را بیان کنند و نیاز به حمایت ویژه و توضیحات مناسب برای فهمیدن مرگ و فقدان دارند.

7. سوگ جمعی (Collective Grief)

این نوع سوگ زمانی رخ می دهد که یک گروه یا جامعه به دلیل یک حادثه یا فاجعه مشترک مانند زلزله، جنگ یا حملات تروریستی، سوگواری می کنند.

8. سوگ محیطی (Environmental Grief)

این نوع سوگ به دلیل از دست دادن محیط زیست و تخریب منابع طبیعی رخ می دهد. افراد ممکن است به دلیل تغییرات اقلیمی، نابودی جنگل ها یا آلودگی های زیست محیطی سوگواری کنند.

9. سوگ خانوادگی (Familial Grief)

این نوع سوگ زمانی رخ می دهد که یک عضو خانواده فوت می کند و تمام اعضای خانواده با این فقدان مواجه می شوند. هر عضو خانواده ممکن است واکنش های متفاوتی نشان دهد و نیاز به حمایت ویژه داشته باشد.

پروتکل درمان سوگ

درمان سوگ می تواند یک فرایند پیچیده و چند مرحله ای باشد که بسته به نیازهای فرد و شدت سوگ، ممکن است به روش های مختلفی انجام شود. در ادامه، یک پروتکل جامع درمان سوگ ارائه شده است که شامل مراحل مختلف و تکنیک های مرتبط می شود:

1. ارزیابی اولیه

مصاحبه بالینی: جمع آوری اطلاعات در مورد تاریخچه سوگ، شدت و مدت زمان سوگ، علائم روان شناختی و جسمانی، و میزان حمایت اجتماعی فرد.

ارزیابی روان سنجی: استفاده از ابزارهای ارزیابی مانند پرسشنامه ها و مقیاس های اندازه گیری برای تعیین شدت سوگ و وجود علائم مرتبط با افسردگی و اضطراب.

2. تعیین اهداف درمانی

تعیین اهداف کوتاه مدت و بلندمدت: کمک به فرد برای تعیین اهداف واقع بینانه برای بهبود و بازگشت به زندگی عادی.

شناسایی نیازهای خاص: شناسایی نیازهای خاص فرد مانند حمایت اجتماعی، مهارت های مقابله ای و مدیریت استرس.

3. مشاوره و روان درمانی

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به فرد برای شناسایی و تغییر الگوهای فکری منفی و ناسالم مرتبط با سوگ.
• درمان متمرکز بر احساسات (EFT): تشویق فرد به بیان و پردازش احساسات مرتبط با سوگ به منظور کاهش تنش های روانی.
• درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): کمک به فرد برای پذیرش واقعیت از دست دادن و تعهد به ارزش ها و اهداف جدید در زندگی.

4. حمایت اجتماعی و گروه های حمایتی

• گروه های حمایتی: تشویق فرد به شرکت در گروه های حمایتی که افراد با تجربیات مشابه در آن حضور دارند.
• مشارکت خانواده و دوستان: تشویق خانواده و دوستان به حمایت از فرد و ایجاد محیطی امن برای بیان احساسات.

5. تکنیک های خودمراقبتی و مدیریت استرس

• تمرینات تنفسی و آرام سازی: آموزش تکنیک های تنفسی و مدیتیشن برای کاهش تنش و اضطراب.
• فعالیت های بدنی: تشویق به فعالیت های ورزشی منظم برای بهبود سلامت جسمی و روانی.
• تغذیه سالم و خواب کافی: اهمیت دادن به تغذیه مناسب و خواب کافی به عنوان بخشی از روند بهبود.

6. فعالیت های یادبود و مراسم سوگواری

• مراسم یادبود: برگزاری مراسم یادبود برای گرامیداشت خاطرات فرد متوفی و ایجاد فرصت برای بیان احساسات.
• فعالیت های خلاقانه: نوشتن نامه به فرد متوفی، ایجاد آلبوم خاطرات یا نقاشی برای بیان احساسات به روش های خلاقانه.

7. مداخلات دارویی (در صورت نیاز)

• مشاوره پزشکی: مراجعه به پزشک یا روانپزشک برای ارزیابی نیاز به داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب.
• پیگیری و نظارت: نظارت مستمر بر وضعیت فرد و تنظیم دوز داروها در صورت لزوم.

8. پیگیری و ارزیابی مجدد

• جلسات پیگیری منظم: برگزاری جلسات پیگیری منظم برای ارزیابی پیشرفت و تنظیم برنامه درمانی.
• ارزیابی مجدد: استفاده از ابزارهای ارزیابی برای بررسی تغییرات در شدت سوگ و علائم مرتبط.

نتیجه گیری

درمان سوگ نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه دارد که شامل ارزیابی اولیه، مشاوره و روان درمانی، حمایت اجتماعی، تکنیک های خودمراقبتی، مداخلات دارویی و پیگیری مداوم است. ایجاد یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای فردی هر شخص می تواند به بهبود وضعیت روانی و جسمانی او کمک کند و فرایند سوگ را تسهیل کند.

درمان سوگ به روش IPT

درمان میان فردی (Interpersonal Psychotherapy یا IPT) یکی از رویکردهای موثر در درمان سوگ است. IPT بر اساس این فرضیه بنا شده است که مشکلات روان شناختی، از جمله سوگ، می توانند با اختلالات در روابط میان فردی مرتبط باشند. هدف IPT کمک به فرد در بهبود این روابط و تقویت مهارت های میان فردی است تا بتواند بهتر با احساسات و تجربیات سوگ کنار بیاید.

مراحل درمان سوگ به روش IPT

1. مرحله ارزیابی و تشخیص

مصاحبه اولیه: جمع آوری اطلاعات درباره تاریخچه سوگ، شدت و مدت زمان آن، علائم روان شناختی و جسمانی، و کیفیت روابط میان فردی.

شناسایی محورهای مشکل زا: شناسایی محورهای مشکل زا مرتبط با سوگ مانند تعارضات میان فردی، نقش ها و انتقالات نقش ها، و فقدان روابط میان فردی.

2. مرحله برنامه ریزی درمانی

تعیین اهداف درمانی: تعیین اهداف خاص و قابل اندازه گیری برای بهبود وضعیت روانی و روابط میان فردی فرد.

تدوین برنامه درمانی: تنظیم برنامه ای که شامل جلسات منظم و تمرکز بر محورهای شناسایی شده در مرحله ارزیابی باشد.

3. مرحله مداخله

کار بر روی احساسات مرتبط با سوگ: کمک به فرد برای شناسایی، بیان و پردازش احساسات مرتبط با سوگ. این کار می تواند شامل صحبت کردن درباره فرد متوفی، مرور خاطرات و بیان احساسات ناشی از فقدان باشد.

بهبود مهارت های میان فردی: آموزش مهارت های میان فردی به فرد، مانند مهارت های ارتباطی، حل تعارض و مهارت های اجتماعی. این مهارت ها به فرد کمک می کنند تا روابط خود را بهبود بخشد و حمایت اجتماعی بیشتری دریافت کند.

تعاملات میان فردی: بررسی و تحلیل تعاملات میان فردی فعلی فرد و شناسایی الگوهای ناسالم. کمک به فرد برای تغییر این الگوها و ایجاد روابط سالم تر و موثرتر.

پرداختن به نقش ها و انتقالات نقش ها: بررسی تغییرات نقش های اجتماعی و خانوادگی پس از فقدان و کمک به فرد برای سازگاری با نقش های جدید.

4. مرحله خاتمه

• بررسی پیشرفت: ارزیابی پیشرفت های صورت گرفته در طول درمان و بررسی دستیابی به اهداف تعیین شده.
• تقویت مهارت های یاد گرفته شده: تقویت و تثبیت مهارت های میان فردی و مهارت های مقابله ای که فرد در طول درمان یاد گرفته است.
• آماده سازی برای پایان درمان: آماده سازی فرد برای پایان درمان و ارائه راهکارهایی برای مدیریت و پیشگیری از عود مشکلات.

ابزارها و تکنیک های مورد استفاده در IPT برای درمان سوگ

• نقشه میان فردی: استفاده از نقشه میان فردی برای شناسایی و تحلیل روابط میان فردی فرد و چگونگی تأثیر آن ها بر احساسات سوگ.
• بازنگری روابط گذشته: بازنگری روابط گذشته با فرد متوفی و بررسی چگونگی تأثیر این روابط بر احساسات فعلی.
• نقش بازی و تمرین های میان فردی: استفاده از تکنیک های نقش بازی و تمرین های میان فردی برای تقویت مهارت های ارتباطی و اجتماعی.
• تشویق به ایجاد روابط جدید: تشویق فرد به ایجاد و تقویت روابط جدید برای جایگزینی روابط از دست رفته و افزایش حمایت اجتماعی.

نتیجه گیری

IPT یک رویکرد موثر برای درمان سوگ است که بر بهبود روابط میان فردی و تقویت مهارت های ارتباطی فرد تمرکز دارد. با استفاده از این رویکرد، فرد می تواند بهتر با احساسات سوگ خود کنار بیاید، روابط خود را بهبود بخشد و به تدریج به زندگی عادی بازگردد.

منابع: mayoclinic.orgو nhs.uk و healthline.com و apa.org