آیا من OCD دارم؟ آیا من وسواس دارم؟
آیا گاهی اوقات نگران هستید که اگر چاقو کنارتان باشد، ناخواسته به دیگران آسیب برسانید؟ یا نگرانید اگر 5 بار به در نکوبید، اتفاقات بدی را تجربه کنید؟ آیا همیشه نگران تمیز بودن محیط اطرافتان هستید و بیشتر زمان خود را به تمیز کردن محیط اطرافتان سپری می کنید؟ در حالی که تجربه نگرانی های گاه به گاه یا انجام رفتارهای تکراری برای همه طبیعی است، وسواس آن را به سطح جدیدی می برد و می تواند باعث ناراحتی قابل توجهی شود. این اختلال می تواند در زندگی روزمره، افکار و رفتارها، روابط و رفاه تداخل ایجاد کند. در پاسخ به سوالاتی مانند اینکه آیا من وسواس دارم؟ چگونه بفهمم وسواس دارم؟ پرسشنامه مربوط به اختلال وسواس فکری عملی می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پاسخ دهندگان ارائه دهد.
اختلال وسواس فکری عملی (obsessive–compulsive disorder) چیست؟
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی - ویرایش پنجم (DSM-5) اختلال وسواس فکری-عملی یا وسواس فکری-اجباری (OCD) را با وسواس و یا اجبار مشخص میکند. وسواس (obsessive) به این صورت تعریف می شود:
- 1) افکار، تمایلات یا تکانه های مکرر و مداومی که در دوره ای از اختلال، به صورت مزاحم و ناخواسته تجربه شده و در بیشتر افراد باعث اضطراب یا پریشانی می شوند.
- 2) فرد تلاش می کند تا این گونه افکار، امیال یا تصاویر را نادیده بگیرد یا سرکوب کند یا با فکر یا با عمل دیگری (یعنی با انجام یک اجبار) آنها را خنثی کند.
اجبار (compulsive) به این صورت تعریف می شود:
- رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی که فرد احساس می کند در پاسخ به یک وسواس فکری، مجبور به انجام آن ها می شود.
- رفتارها یا اعمال ذهنی با هدف پیشگیری یا کاهش اضطراب و پریشانی یا جلوگیری از رویداد یا موقعیت مخوف انجام می شود. نکته حائز اهمیت این است که این رفتارها یا اعمال ذهنی که برای خنثی کردن افکار مزاحم در ذهن طراحی می شوند، به وضوح غیرمنطقی بوده و اغلب فرد مبتلا نیز از غیرمنطقی بودن آگاهی دارد.
برای مثال، یک فردی که دارای وسواس است، ممکن است فکر کند که اگر ماهی 2 بار فرزندان خود را به چکاپ کامل نبرد، ممکن است فرزندان او مبتلا به بیماری بدی شوند و فوت کنند. اینکه فردی فکر می کند ممکن است کودکان او مبتلا به بیماری شوند، یک فکر وسواسی است که فرد در پاسخ به این حالت، فرد به صورت اجبارگونه کودکان خود را ماهی دو بار دکتر می برد. نکته مهم برای اینکه فردی مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی تشخیص داده شود، این است که وسواس ها یا اجبارها باید وقت گیر باشند (مثلاً بیش از 1 ساعت در روز طول بکشد) یا باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجه بالینی در زمینه های اجتماعی، شغلی یا تحصیلی شوند.
آیا وسواس دارم؟
زندگی با وسواس می تواند زمان بر باشد و کیفیت زندگی افراد مبتلا و اعضای خانواده آنها را مختل کند. این اختلال اغلب درمان می شود اما تشخیص زودهنگام آن نیز جزو عوامل تاثیرگذار درمان است. یکی از راه هایی که به شناسایی وسواس کمک می کند، پرسشنامه است. در ادامه پرسشنامه ای برای ارزیابی اختلال وسواس فکری عملی آورده شده است. کافی است تنها سوالات را مطالعه کرده و به آنها پاسخ بله یا خیر بدهید. در طول پرسشنامه سوالاتی در مورد علائم اختلال وسواس فکری عملی پرسیده می شود که می تواند شامل اطمینان خواهی، ترس از آلودگی، مرور ذهنی، یا افکار، تصاویر یا اجبارهای مزاحم باشد.
- آیا نگران میکروبها، مریض شدن یا مرگ هستید؟
- آیا ترس شدیدی در مورد اتفاقات بد یا انجام کاری اشتباه دارید؟
- آیا احساس می کنید که همه چیز باید "درست" باشد؟
- آیا افکار یا تصاویر ناراحت کننده و ناخواسته ای در مورد آسیب رساندن به دیگران دارید، اما نمی-خواهید به کسی صدمه بزنید؟
- آیا افکار یا تصاویر ناراحت کننده و ناخواسته ای درمورد نیاز جنسی دارید؟
- آیا در مورد انجام کار اشتباه، زیاد نگران هستید؟
- آیا افکاری که از نظر شما شرم آور یا زشت هستند شما را آزار می دهد؟
- آیا درگیر بررسی بیش از حد می شوید (بررسی مجدد اینکه در قفل است یا فر خاموش است)؟
- آیا به طور افراطی درگیر شستن و/یا تمیز کردن هستید؟
- آیا در صورت مزاحمت کارها را از نو شروع می کنید؟ (مثال: زمانی که تلفن زنگ می خورد، نوشتن را دوباره از ابتدا شروع می کنید)
- آیا چیزها یا اقلامی را دائما مرتب می کنید؟
- آیا به اطمینان بیش از حد نیاز دارید (مثلاً همیشه بپرسید "آیا مطمئن هستید که حالم خوب خواهد شد؟")؟
- آیا در مجموع بیش از 3 ساعت در روز را صرف مبارزه با وسواس یا اجبار می کنید؟
پیشنهاد می شود که اگر به بیش از نیمی از سوالات بالا، پاسخ مثبت داده اید، به دنبال گرفتن کمک از یک مشاور یا روانشناس باشید.
تست اختلال وسواس فکری عملی چقدر دقیق است؟
مهم است که توجه داشته باشید که تست آورده شده، به عنوان یک تشخیص نیست و ممکن است فقط بینشی در مورد علائم مرتبط با اختلال وسواس فکری-اجباری ارائه دهد. اگر مشکوک هستید که شما یا یکی از اطرافیانتان ممکن است به این اختلال مبتلا باشد، بسیار مهم است که از یک روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرید. مداخله و حمایت اولیه، برای افرادی که با اختلال وسواس فکری-اجباری دست و پنجه نرم می کنند، کلیدی است. با انجام غربالگری یا ارزیابی به موقع این اختلال، می توانید اولین قدم را برای دریافت کمک و حمایت لازم بردارید و این می تواند تفاوت قابل توجهی در زندگی فرد مبتلا ایجاد کند.
پیشنهاد میکنیم انجام دهید: تست اعتماد به نفس
وسواس دارم چکار کنم؟ درمان اختلال وسواس اجباری
امروزه درمان های اختلال وسواس اجباری بسیار گسترده تر شده است. بنابراین با پیگیری زودهنگام، این اختلال درمان می شود. در ادامه برخی روش های درمانی این اختلال آورده شده است:
درمان های نوروبیولوژیکی
درمان های نوروبیولوژیکی اختلال وسواس فکری عملی، نواحی خاصی از مغر که ناحیه پیش پیشانی و زیرقشری مغز نام دارند را علت این اختلال می داند.در حقیقت این رویکردها اعتقاد دارند افکار مزاحم، به دلیل فعالیت بیش از حد نواحی پیش پیشانی و زیرقشری مغز است. در نهایت رویکردهای نوروبیولوژیکی منجر به توسعه درمان های جسمی مانند دارودرمانی، جراحی مغز و اعصاب و تحریک مغناطیسی مغز (TMS) شده است.
دارو درمانی
مداخلات دارویی مانند مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) رایج ترین درمان مورد استفاده برای اختلال وسواس فکری عملی هستند و نشان داده شده است که استفاده از آنها هم از نظر آماری و هم از نظر بالینی کاهش قابل توجهی در علائم دارد. با این وجود، تقریباً 40٪ از بیماران به درمان دارویی پاسخ نمی دهند و تقریبا 60٪ از بیماران با قطع دارو، عود علائم را تجربه می کنند.
درمان شناختی - رفتاری
مدل های شناختی رفتاری این نظریه را مطرح می کنند که وسواس زمانی ایجاد می شود که افکار مزاحم عادی به اشتباه تهدیدآمیز تعبیر شوند. استدلال می شود که وقتی این افکار عادی به اشتباه خطرناک تعبیر می شوند، پریشانی و اضطراب افزایش می یابد و اجبار و اجتناب به عنوان راهی برای به حداقل رساندن یا کاهش این ناراحتی استفاده می شود. شش سوگیری شناختی اصلی در ایجاد و حفظ علائم اختلال وسواس فکری عملی فرض شده است که عبارتند از: برآورد بیش از حد تهدید، مسئولیت پذیری افراطی، اهمیت بیش از حد افکار، نگرانی بیش از حد در مورد اهمیت کنترل افکار، عدم تحمل عدم اطمینان و کمال گرایی.
تکنیک مواجهه و پیشگیری از پاسخ
یکی از تکنیک هایی که بر گرفته از درمان شناختی رفتاری است، تکنیک مواجهه و پیشگیری از پاسخ است که بیشترین شواهد علمی را دارد. این تکنیک، دارای 4 مرحله است:
- قرار گرفتن و مواجهه در معرض مستقیم که در آن فرد با محرک های ترسناک در زندگی واقعی مواجه می شود.
- قرار گرفتن و مواجهه فرضی در تخیل، جایی که ترس ها در تخیل با آن مواجه می شوند.
- پیشگیری از پاسخ، که شامل آموزش دادن به فرد برای دست کشیدن از هرگونه رفتاری است که معمولاً برای از بین بردن اضطراب خود انجام می دهند.
- پردازش، که در آن مراجعان آنچه را که از تکمیل کار مواجهه آموخته اند بررسی می کنند.