طرحواره رها شدگی چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟
طرحوراه رها شدگی (Schema of Abandonment) یکی از مفاهیم کلیدی در روان شناسی و درمان های شناختی-رفتاری است که به الگوی روان شناختی اشاره دارد که در آن فرد احساس می کند از طرف دیگران رها شده یا ترک شده است. این طرحواره می تواند تأثیرات عمیق و گسترده ای بر روابط، رفتارها و احساسات فرد داشته باشد.
پیشنهاد میکنیم انجام دهید: تست آنلاین میزان اعتماد به نفس
تعریف طرحواره رها شدگی
طرحواره رها شدگی به الگوی ذهنی اشاره دارد که بر اساس آن فرد به طور ناخودآگاه احساس می کند که از طرف دیگران ترک شده یا رها شده است. این طرحواره می تواند به شکل های مختلفی ظاهر شود، از جمله ترس از ترک شدن، احساس عدم ارزشمندی، و مشکلات در اعتماد به دیگران.
علل شکل گیری طرحواره رها شدگی
طرحواره رها شدگی به دلایل مختلفی می تواند شکل بگیرد. در ادامه، به برخی از علل اصلی آن پرداخته می شود:
1. تجربیات اولیه منفی
- تجربیات منفی در دوران کودکی می تواند نقش مهمی در شکل گیری طرحواره رها شدگی داشته باشد. برخی از این تجربیات شامل:
- طلاق والدین: طلاق یا جدایی والدین می تواند به کودک احساس عدم امنیت و رها شدگی القا کند.
- رها شدن عاطفی: کودکی که از حمایت و توجه عاطفی کافی برخوردار نباشد، ممکن است احساس کند که ارزشمند نیست.
- غفلت یا سوءرفتار: تجربه سوءرفتار یا غفلت از طرف والدین یا مراقبان می تواند احساس عدم محبت و پذیرش را تقویت کند.
2. تجربیات تکراری
- تجربیات مکرر از موقعیت هایی که در آن ها فرد احساس رها شدگی کرده است، می تواند این طرحواره را تقویت کند. نمونه هایی از این تجربیات شامل:
- از دست دادن دوستان: از دست دادن مکرر دوستان یا تغییر مداوم در روابط اجتماعی می تواند به احساس عدم ثبات عاطفی منجر شود.
- روابط عاطفی ناپایدار: رابطه های عاطفی ناموفق و بی ثبات می تواند احساس ترک شدن را تقویت کند.
3. مشکلات در روابط فعلی
- مشکلات در روابط فعلی فرد نیز می تواند به شکل گیری و تقویت طرحواره رها شدگی کمک کند. این مشکلات شامل:
- مشکل در اعتماد به دیگران: فردی که به دیگران اعتماد ندارد، ممکن است به طور مداوم نگران ترک شدن باشد.
- وابستگی شدید: وابستگی شدید به دیگران برای تأیید و حمایت می تواند باعث تقویت احساس رها شدگی شود.
4. احساسات و باورهای منفی
- احساسات و باورهای منفی درباره خود نیز می تواند به شکل گیری طرحواره رها شدگی کمک کند. این باورها شامل:
- احساس عدم ارزشمندی: فرد ممکن است احساس کند که ارزش و اهمیت کمتری نسبت به دیگران دارد.
- احساس ناامنی: باور به این که سزاوار عشق و توجه نیست، می تواند باعث تقویت طرحواره رها شدگی شود.
ویژگی های طرحواره رها شدگی
طرحواره رها شدگی دارای ویژگی های مشخصی است که می تواند تأثیرات عمیق و گسترده ای بر زندگی فرد داشته باشد. برخی از ویژگی های این طرحواره شامل:
1. ترس از ترک شدن
فرد ممکن است دائماً نگران باشد که از طرف دیگران رها شود یا ترک شود. این ترس می تواند باعث شود که فرد در روابط خود به شدت وابسته و نیازمند توجه دیگران باشد.
2. احساس عدم ارزشمندی
احساس عدم ارزشمندی و بی ارزشی یکی از ویژگی های مهم این طرحواره است. فرد ممکن است احساس کند که ارزش و اهمیت کمتری نسبت به دیگران دارد و به همین دلیل دیگران او را ترک خواهند کرد.
3. دشواری در اعتماد به دیگران
فرد ممکن است با مشکلاتی در ایجاد و حفظ روابط نزدیک و معنادار مواجه شود. این مشکل می تواند به دلیل عدم اعتماد به دیگران و ترس از رها شدگی باشد.
4. وابستگی بیش از حد
فرد ممکن است به شدت وابسته به تأیید و پشتیبانی از دیگران برای احساس امنیت و آرامش باشد. این وابستگی می تواند باعث ایجاد الگوهای رفتاری ناسالم و ناپایدار شود.
راه های مقابله با طرحواره رها شدگی
مقابله با طرحواره رها شدگی نیازمند شناسایی، پذیرش، و تغییر الگوهای فکری و رفتاری است. در ادامه، به برخی از راه های مؤثر برای مدیریت و درمان این طرحواره پرداخته شده است:
1. شناخت و پذیرش احساسات
- شناخت و پذیرش احساسات مربوط به رها شدگی می تواند اولین قدم برای درمان باشد. این شامل:
- شناسایی احساسات: شناسایی و درک احساساتی که با رها شدگی مرتبط هستند، مانند ترس و اضطراب.
- پذیرش احساسات: پذیرش این احساسات بدون قضاوت و تلاش برای درک ریشه های آن ها.
2. مشاوره و روان درمانی
مشاوره و روان درمانی می تواند به فرد کمک کند تا الگوهای تفکر و رفتار مربوط به طرحواره رها شدگی را تغییر دهد. روش های درمانی شامل:
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): CBT می تواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری منفی را شناسایی و تغییر دهد.
- درمان روان تحلیلی: این نوع درمان به بررسی ریشه های عمیق تر احساسات رها شدگی کمک می کند.
3. تقویت روابط مثبت
ایجاد و حفظ روابط مثبت و حمایت کننده می تواند به کاهش احساس رها شدگی کمک کند. این شامل:
- توسعه روابط اجتماعی: ایجاد روابط جدید و تقویت روابط موجود می تواند احساس امنیت و تعلق را افزایش دهد.
- ارتباط مؤثر: یادگیری مهارت های ارتباطی برای برقراری ارتباط بهتر با دیگران و افزایش حمایت اجتماعی.
4. یادگیری مهارت های مقابله
آموزش مهارت های مقابله با استرس و تقویت اعتماد به نفس می تواند به فرد در مواجهه با طرحواره رها شدگی کمک کند. این شامل:
- تکنیک های مدیریت استرس: استفاده از تکنیک هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، و یوگا برای کاهش استرس و اضطراب.
- تقویت اعتماد به نفس: تمرین و تقویت اعتماد به نفس از طریق فعالیت های مثبت و دستیابی به اهداف کوچک.
نتیجه گیری
طرحواره رها شدگی یک الگوی روان شناختی است که می تواند تأثیرات عمیق و گسترده ای بر روابط، رفتارها و احساسات فرد داشته باشد. شناسایی علل و ویژگی های این طرحواره و استفاده از روش های مؤثر برای مقابله و درمان می تواند به فرد کمک کند تا بهبود یابد و روابط سالم تری برقرار کند. با شناخت و پذیرش احساسات، استفاده از درمان های مناسب، تقویت روابط مثبت، و یادگیری مهارت های مقابله، می توان به کاهش تأثیرات منفی طرحواره رها شدگی کمک کرد و زندگی بهتری را تجربه نمود.