خانواده سمی و رهکارهای اختصاصی برای نجات
پدر و مادر جایگاه بسیار مهمی در یک خانواده دارند. آنها از طریق آموزش هایی که به فرزندان خود می دهند، هرچیزی که ممکن است را منتقل می کنند تا باعث رشد و شکوفایی آن ها شوند. با این حال، در برخی خانواده ها، رابطه بین والدین و فرزندان ممکن است به طور کلی خانواده سمی را تشکیل دهد. ما گاهی اوقات در مورد دوستی ها، روابط عاشقانه یا روابط کاری به اصطلاح سمی می شنویم، یعنی روابطی که تأثیر منفی روی ما می گذارد و با تعاملات مکرر ناسالم مشخص میشود اما اکنون می دانیم که اشکال خاصی از تربیت فرزند نیز می تواند سمی باشد و رشد کودک را به طور قابل توجهی تغییر دهد.
اول از همه باید بدانیم که پدر و مادر بودن از همان اول به صورت ذاتی به وجود نمی آید و مادرزادی نیست و هیچ پدر و مادری کامل نیست. طبیعی است که گاهی اوقات واکنش و رفتار دلسوزانه کمتری نسبت به فرزند خود داشته باشیم. با وجود خستگی، استرس و موقعیت های خاص در زندگی خانوادگی، طبیعتاً گاهی اوقات صبرمان کمتر می شود. برخی رفتار های والدین نسبت به فرزندشان که گاهی ممکن است غیرارادی یا ناخودآگاه باشد، میتواند منجر به ایجاد یک رابطه سمی شود.
والدین سمی چه نشانه هایی دارند؟
در اینجا برخی از ویژگی های والدین سمی را می بینیم که در صورت امکان باید سعی داشته باشیم از آن ها اجتناب کنیم. لطفاً توجه داشته باشید: وقتی به طور مداوم و مکرر در تعامل با فرزندتان رفتار های زیر صورت گیرد، تربیت به یک تربیت سمی تبدیل می گردد.
پیشنهاد می کنیم این تست را بزنید: تست تعارضات زناشویی
مشکل در کنترل احساسات
والدین تکانشی و انفجاری رفتار می کنند. به راحتی عصبانی می شوند یا وضعیت های خاصی را نمایش می دهند. کودک می داند که والدینش می توانند به راحتی کنترل خود را از دست بدهند و بدون هیچ دلیل و توجیهی مخالفت کنند که این باعث زیاد شدن احساس ناامنی و مراقبت بیش از حد می شود. یکی از راهکارهای مقابله با این عادت می تواند سازگاری و انعطاف پذیری باشد.
عیب جویی
والدین سمی تمایل به سرزنش بیش از حد و اظهار نظرهای غیر سازنده دارند. آن ها این تصور را ایجاد میکنند که هرگز از دستاوردهای فرزندشان راضی نیستند و هیچگاه انتظاراتشان را برآورده نمی کند. در مواجهه با این نوع رفتار، فرزند در معرض خطر ابتلا به استرس شدید مرتبط با عملکرد و تمایل نامتناسب برای تحت تاثیر قرار دادن والدین خود قرار می گیرد.
سرزنش
هنگام رخ دادن یک اشتباه و یا شکل گرفتن موقعیتی ناجور، آن را به گردن فرزند خود یا دیگر اعضای خانواده می اندازند. به سختی در مشکلات و گرفتاری ها مسئولیت خودرا به عهده میگیرند. این باعث می شود که جوان اغلب در حالت تدافعی قرار بگیرد و در تشخیص و قبول اشتباهات خود در روابط بین فردی دچار مشکل شود. در مقابل، در برخی جوانان، بدون دلیل، احساس گناه زیادی شکل می گیرد و در هر زمان و هر موقعیتی احساس مسئولیت می کنند.
پیشنهاد می کنیم این تست را بزنیم: آیا آرامش دارم؟
کنترل کردن
والدین بسیار سخت گیرانه رفتار می کنند و در تمام زمینه های زندگی فرزندشان دخالت دارند. وقتی کودکشان بزرگ می شود، همچنان بچه گانه با او رفتار می کنند (مثلا اجازه نمی دهند نوجوان در خارج از مدرسه دوستانش را ببیند.) این رفتار باعث می شود آزادی عمل و احساس مسئولیت فرزند دچار آسیب گردد و حتی بین او والدین اختلاف شکل بگیرد و از آن ها نیز دور شود.
تحقیر
پدر و مادر به طور منظم به فرزند خود توهین می کنند، به او تهمت می زنند یا مسخره اش می کنند. عزت نفس فرزندشان به طور جدی آسیب می بیند و بدون اینکه واقعا موفق شود، به طور خطرناک تلاش به جلب رضایت والدین خود می کند و در ایجاد اعتماد به نفس و تبدیل شدن به یک انسان بالغ و قوی دچار مشکل می شود. گاهی اوقات نیز بدون اینکه متوجه باشیم، دخالت ها یا گفتار مان می تواند دارای مفهومی سمی باشد و سرزنش، عیب جویی یا تحقیر را در خود داشته باشد.
نمونه ای از این جملات سمی خانواده:
- اشتباه: نگو که خیلی تلاش کردی تا اینطور نمره بگیری!
- درست: نظر تو در مورد کارنامه ات چیست؟ فکر می کنی می توانستی بهتر عمل کنی؟ به نظرت برای بهبود نمراتت چه کاری می توانی انجام دهی؟
- اشتباه: (تو خیلی تنبل هستی، اصلا به کار خودت اهمیت نمی دهی)!
- درست: به نظر می آید سازماندهی کارهایت برایت چالش برانگیز باشد، ما می توانیم با کمک هم این شرایط را بهبود بخشیم. من به تو ایمان دارم.
- اشتباه: تو همیشه بی مسئولیت هستی، اینطوری در زندگی ات به چی خواهی رسید؟
- درست: مدتی است که احساس می کنم از احساس مسئولیت تو کم شده است. خودت چه فکری می کنی؟ به نظرت چگونه می توانم کمکت کنم و چه کاری می توانی انجام دهی؟
خیر خواهی غیر واقعی خانواده سمی
حتی اگر گاهی اوقات به نظر برسد که نظرات توهین آمیز یا انتقاد کردن تاثیر بیشتری روی فرزند می گذارد و موجب می شود رفتارش را تغییر دهد اما این مداخله باعث می شود جوان حالت تدافعی داشته باشد و صحبت های والدین را قبول نکند. در دراز مدت، ممکن است ارتباط والدین و نوجوان دشوار شود. فرزند شما ممکن است احساس کند که بحث با والدینش سرانجام فقط به سرزنش و انتقاد از آن ها ختم می شود. کمی وقت بگذارید تا به رفتار های روزمره خود با فرزندتان فکر کنید و در صورت نیاز آن ها را اصطلاح کنید. به صورت خیرخواهانه با او صحبت کنید که فرزند تمایل بیشتری به بیان احساسات خود پیدا کند و مواردی را که لازم است تغییر دهد.
چند اصل کلیدی برای برقراری ارتباط سالم با فرزندتان
به جای استفاده زیاد از کلمه تو، از واژه من استفاده کنید: گاهی اوقات من از حرف هایت ناراحت می شوم. در مقابل: تو مدام به من توهین می کنی.
از کلمات هیچ وقت و همیشه خودداری کنید: این روزها اغلب دیر می کنی. آیا با من موافقی؟ در مقابل: تو هیچ وقت، وقت شناس نیستی.
در مورد حقایق و مشاهدات به جای تفسیرهایتان صحبت کنید: قرار بود با هم شام بخوریم و تو در آخرین لحظه آن را لغو کردی تا دوستانت را ببینی. در مقابل: تو ترجیح می دهی دوستانت را ببینی تا با من باشی.
ارائه یک درخواست و جستجوی راه حل: اتاقت خیلی به هم ریخته است، دوست دارم هفته ای یک بار آنرا تمیز کنی. نظرت چیست؟ در مقابل: تو همیشه بیتفاوت هستی.
بطور خلاصه، رفتارهای والدین سمی می تواند رشد احساس امنیت، عزت نفس و استقلال فرزند را مختل کند. فرد جوانی که از سوی والدینش تقدیر و احترام و حمایت داشته باشد و به صحبت های او اهمیت داده شود، به خود و دیگران اعتماد خواهد داشت؛ او احساس خواهد کرد که انگیزه ای برای موفقیت دارد و قادر است چندین کار را انجام دهد که این بیشترین چیزی است که به عنوان والدین میخواهیم.